Ο Παπαδιαµάντης στον καµβά

Εκατό έλληνες εικαστικοί εκθέτουν έργα τους εµπνευσµένα από το σύµπαν και το έργο του σκιαθίτη συγγραφέα

Κανείς δεν θα περίµενε ότι το Ετος Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη θα ήταν τόσο δηµιουργικό και θα έδινε αφορµήνα διατυπωθούν τόσο πολλές οπτικές ανάγνωσης του έργου του.

Περίπου 100 εικαστικοί παρουσιάζουν τη δική τους µατιά για τον σκιαθίτη συγγραφέα σε µια έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα Μερκούρη» µε τίτλο «Η αλήθεια είναι πάντοτε παράλογος». Οι εικαστικοί εµπνέονται από το πρόσωπο, τη στάση ζωής αλλά κυρίως από το έργο του Παπαδιαµάντη.

Ρωτήσαµε αν η επιβολή ενός θέµατος περιορίζει το έργο του εικαστικού. Σχεδόν όλοι µάς απάντησαν «το αντίθετο, είναι µια πρόκληση γιατί µας αναγκάζει να σκεφτούµε καινούργιες µορφοπλαστικές λύσεις». Οι περισσότεροι είχαν διαβάσει παλαιότερα το έργο του συγγραφέα και αποτύπωσαν στον καµβά την αίσθηση που είχαν διατηρήσει, ενώ άλλοι ξαναδιάβασαν τα διηγήµατά του για να το δουν µε τα µάτια τού σήµερα.
ΑΓΓΕΛΟΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
«Με ενδιέφερε η σχέση του µε τη θάλασσα»

«Ζωγράφισα το“Ναυαγίων ναυάγια” χωρίς να έχω διαβάσει προηγουµένως το έργο. Ηθελα να ερµηνεύσω τον τίτλο χωρίς να εµπλακώ στην υπόθεση. Με ενδιέφερε η σχέση του ανθρώπου µε τη θάλασσα, η σχέση µε το ταξίδι. Ζωγράφισα ένα κουτί που στη µια πλευρά του υπάρχει ένα ανθρώπινο κεφάλι που περιέχει ένα σκάφος. Είναι το σκάφος της ζωής µας πάνω στο οποίο φερόµαστε και αγόµαστε στη διάρκειά της.

Μπορεί να το δεις και σαν το σκάφος που έχουµε µέσα µας και πραγµατοποιούµε µε αυτό το εσωτερικό ταξίδι της ψυχής µας. Το σκάφος στηρίζεται πάνω
σε ένα δέντρο, είναι η σύνδεση µε τη γη. Απουσιάζει το χρώµα, είναι φτιαγµένο µε µολύβι, άσπρο - µαύρο, και δίνει πολλές πτυχές του γκρίζου αφήνοντας µια µεταλλική χροιά. Εκ των υστέρων θα ψάξω να διαβάσω το κείµενο για ναδω ποια είναι η διαπραγµάτευση που κάνει ο Αλέξανδρος Παπαδιαµάντης».

ΜΑΡΙΟΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
«Είναι µια βραδυφλεγής βόµβα που πρέπει να ανακαλύψεις»

ΜΑΡΙΟΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
«Πιστεύω στο “µνηµόνευε ∆ιονύσιο Σολωµό και Αλέξανδρο Παπαδιαµάντη” σε κάθε δυσκολία της ζωής σου, είµαι ένας περιηγητής στα παπαδιαµαντικά λιβάδια. Το έργο του σήµερα µας προσφέρει την ευκαιρία να σκύψουµε µέσα µας. Μπορεί να αποτελέσει µια παρηγοριά. Για µένα αυτή είναι και µια πραγµατική αριστερή στάση. Ο Παπαδιαµάντης είναι ένα δέντρο που δεν βγάζει καρπούς αλλά µας προσφέρει µια παρηγορητική σκιά. Είναι βαθύς και δύσκολος, όσο κι αν επιφανειακά µοιάζει κατανοητός, γι’ αυτό και τιτλοφόρησα το έργο µου “Το δύσκολο σταυρόλεξο”. Ξε κίνησα από τη φωτογραφία που του έβγαλε ο Παύλος Νιρβάνας, γιατί είναι τόσο φυσικός που δεν έχει καµία σχέση µε το στήσιµο της εποχής. Του έδωσα ως πλαίσιο έναν κάναβο αντίστοιχο µε αυτόν που είχαν οι παλιές φωτογραφικές µηχανές. Τα τετραγωνάκια του σταυρολέξου περιέχουν τα στοιχεία του Παπαδιαµάντη, τα λάβαρα το γράµµα στον πατέρα του, ενώ το κείµενο στη βάση του πίνακα είναι το γράµµα στη µητέρα του, µε την οποία είχε παθολογική αγάπη. Ο Παπαδιαµάντης είναι µια βραδυφλεγής βόµβα, χρειάζεται να τον ανακαλύψεις».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΡΡΟΣ
«Εικονίζω το σύµπαν του πάνω σε ένα τραπέζι»

«Ο Παπαδιαµάντης είναι από τους λίγους καλλιτέχνες παγκοσµίως που το έργο του είναι δεµένο µε τη ζωή του: ο µύθος, η ζωή και το έργο του είναι ένα ενιαίο σύµπαν. Ετσι αποφάσισα να εικονίσω αυτό το σύµπαν του συγγραφέα πάνω σε ένα τραπέζι όπου συνυπάρχουν η πραγµατική ζωή του αλλά και οι ήρωες των πεζών του. Υπάρχει το καφενείο του Καχριµάνη όπου σύχναζε, ο ξάδελφός του Μωραϊτίδης και ο φίλος του Παύλος Νιρβάνας, το λιµανάκι της Σκιάθου και το ηλιοβασίλεµα, αλλά και η γυµνή γυναίκα από το “Ονειρο στο κύµα”, η φόνισσα, οι σταχοµαζώχτρες, ο πνιγµένος από το “Ονειρο ταξιδιώτη”, η βάρκα που πρωταγωνιστεί σε πολλά διηγήµατά του, ένα ανθρωπόµορφο δέντρο – η βασιλική δρυς – , τα κεριά και η χριστουγεννιάτικη ατµόσφαιρα, ακόµη και το πατρικό του σπίτι έχω χώσει κάπου. Το έργο δεν κρέµεται στον τοίχο, πατάει στο πάτωµα σαν ένα κανο νικό γραφείο. Ο θεατής καλείται να σκύψει κυριολεκτικά και µεταφορικά πάνω στο έργο του Παπαδιαµάντη και να “διαβάσει” τα όσα συµβαίνουν, όπως ακριβώς θα έκανε και ο αναγνώστης των διηγηµάτων του, ανακαλύπτοντας την περίεργη συνύπαρξη µυθοπλασίας και πραγµατικότητας».
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΣΕΪΚΟΥ
«∆ίνω και εγώ άφεση στη φόνισσα»
«Προσπάθησα να διαβάσω τη “Φόνισσα” µε τη δική µου οπτική. Για µένα η φόνισσα είναι µια γυναίκα που δεν έζησε κανονικά, δεν πρόλαβε να µεγαλώσει σωστά και δεν ωρίµασε ποτέ. Πιστεύω ότι ψυχικά ήταν άρρωστη. Αθώα και τρελή µαζί. Τη βάζω µε ένα λευκό φόρεµα σαν ζουρλοµανδύα να πνίγει ένα κουκλάκι αντί για παιδί. Πίσω της υπάρχει η θάλασσα, ταραγµένη όπως και η ψυχή της. ∆ιαβάζω το τέλος της “Φόνισσας” και νοµίζω ότι ο Παπαδιαµάντης µάς αφήνει να επιλέξουµε εµείς τον χαρακτηρισµό των πράξεών της. Νοµίζω ότι και αυτός τής δίνει άφεση. Και εγώ µαζί».
ΗΩ ΑΓΓΕΛΗ
«Ηθελα να αποδώσω τη λάµψη που αποπνέει το “Αστεράκι”»
«Το έργο µου εµπνέεται από το διήγηµα του Παπαδιαµάντη “Τ’ αστεράκι”, ένα διήγηµα που γράφτηκε σχεδόν πριν από 100 χρόνια (1909). Η Πούλια είναι ένα δροσερό νεαρό κορίτσι που στα µάτια του αφηγητή µοιάζει µε αστεράκι. Μπορεί να µεγαλώνει, να αναλαµβάνει τα βάρη της οικογένειας αλλά εξακολουθεί να λάµπει σαν αστέρι. Ηθελα λοιπόν να αποδώσω τη λάµψη αλλά και την υπαινικτική ατµόσφαιρα και την τρυφερότητα που αποπνέει αυτή η κοπέλα, µέσα στη σκληρότητα της επαρχιακής ζωής».
ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ
«Η αλήθεια είναι πάντοτε παράλογος: Εικαστικό αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Επιμέλεια Ιρις Κρητικού.

Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» (Ηρακλειδών
66 & Θεσσαλονίκης, μετρό Κεραμεικός). Ως τις 22 Δεκεμβρίου «Πιστεύω στο “µνηµόνευε ∆ιονύσιο Σολωµό και Αλέξανδρο Παπαδιαµάντη” σε κάθε δυσκολία της ζωής σου, είµαι ένας περιηγητής στα παπαδιαµαντικά λιβάδια. Το έργο του σήµερα µας προσφέρει την ευκαιρία να σκύψουµε µέσα µας. Μπορεί να αποτελέσει µια παρηγοριά. Για µένα αυτή είναι και µια πραγµατική αριστερή στάση. Ο Παπαδιαµάντης είναι ένα δέντρο που δεν βγάζει καρπούς αλλά µας προσφέρει µια παρηγορητική σκιά. Είναι βαθύς και δύσκολος, όσο κι αν επιφανειακά µοιάζει κατανοητός, γι’ αυτό και τιτλοφόρησα το έργο µου “Το δύσκολο σταυρόλεξο”. Ξε κίνησα από τη φωτογραφία που του έβγαλε ο Παύλος Νιρβάνας, γιατί είναι τόσο φυσικός που δεν έχει καµία σχέση µε το στήσιµο της εποχής. Του έδωσα ως πλαίσιο έναν κάναβο αντίστοιχο µε αυτόν που είχαν οι παλιές φωτογραφικές µηχανές. Τα τετραγωνάκια του σταυρολέξου περιέχουν τα στοιχεία του Παπαδιαµάντη, τα λάβαρα το γράµµα στον πατέρα του, ενώ το κείµενο στη βάση του πίνακαείναι το γράµµα στη µητέρα του, µε την οποία είχε παθολογική αγάπη. Ο Παπαδιαµάντης είναι µια βραδυφλεγής βόµβα, χρειάζεται να τον ανακαλύψεις».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΡΡΟΣ
«Εικονίζω το σύµπαν του πάνω σε ένα τραπέζι»

«Ο Παπαδιαµάντης είναι από τους λίγους καλλιτέχνες παγκοσµίως που το έργο του είναι δεµένο µε τη ζωή του: ο µύθος, η ζωή και το έργο του είναι ένα ενιαίο σύµπαν. Ετσι αποφάσισα να εικονίσω αυτό το σύµπαν του συγγραφέα πάνω σε ένα τραπέζι όπου συνυπάρχουν η πραγµατική ζωή του αλλά και οι ήρωες των πεζών του. Υπάρχει το καφενείο του Καχριµάνη όπου σύχναζε, ο ξάδελφός του Μωραϊτίδης και ο φίλος του Παύλος Νιρβάνας, το λιµανάκι της Σκιάθου και το ηλιοβασίλεµα, αλλά και η γυµνή γυναίκα από το “Ονειρο στο κύµα”, η φόνισσα, οι σταχοµαζώχτρες, ο πνιγµένος από το “Ονειρο ταξιδιώτη”, η βάρκα που πρωταγωνιστεί σε πολλά διηγήµατά του, ένα ανθρωπόµορφο δέντρο – η βασιλική δρυς – , τα κεριά και η χριστουγεννιάτικη ατµόσφαιρα, ακόµη και το πατρικό του σπίτι έχω χώσει κάπου. Το έργο δεν κρέµεται στον τοίχο, πατάει στο πάτωµα σαν ένα κανο νικό γραφείο. Ο θεατής καλείται να σκύψει κυριολεκτικά και µεταφορικά πάνω στο έργο του Παπαδιαµάντη και να “διαβάσει” τα όσα συµβαίνουν, όπως ακριβώς θα έκανε και ο αναγνώστης των διηγηµάτων του, ανακαλύπτοντας την περίεργη συνύπαρξη µυθοπλασίας και πραγµατικότητας».
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΣΕΪΚΟΥ
«∆ίνω και εγώ άφεση στη φόνισσα»

«Προσπάθησα να διαβάσω τη “Φόνισσα” µε τη δική µου οπτική. Για µένα η φόνισσα είναι µια γυναίκα που δεν έζησε κανονικά, δεν πρόλαβε να µεγαλώσει σωστά και δεν ωρίµασε ποτέ. Πιστεύω ότι ψυχικά ήταν άρρωστη. Αθώα και τρελή µαζί. Τη βάζω µε ένα λευκό φόρεµα σαν ζουρλοµανδύα να πνίγει ένα κουκλάκι αντί για παιδί. Πίσω της υπάρχει η θάλασσα, ταραγµένη όπως και η ψυχή της. ∆ιαβάζω το τέλος της “Φόνισσας” και νοµίζω ότι ο Παπαδιαµάντης µάς αφήνει να επιλέξουµε εµείς τον χαρακτηρισµό των πράξεών της. Νοµίζω ότι και αυτός τής δίνει άφεση. Και εγώ µαζί».
HΩ ΑΓΓΕΛΗ
«Ηθελα να αποδώσω τη λάµψη που αποπνέει το “Αστεράκι”»
«Το έργο µου εµπνέεται από το διήγηµα του Παπαδιαµάντη “Τ’ αστεράκι”, ένα διήγηµα που γράφτηκε σχεδόν πριν από 100 χρόνια (1909). Η Πούλια είναι ένα δροσερό νεαρό κορίτσι που στα µάτια του αφηγητή µοιάζει µε αστεράκι. Μπορεί να µεγαλώνει, να αναλαµβάνει τα βάρη της οικογένειας αλλά εξακολουθεί να λάµπει σαν αστέρι. Ηθελα λοιπόν να αποδώσω τη λάµψη αλλά και την υπαινικτική ατµόσφαιρα και την τρυφερότητα που αποπνέει αυτή η κοπέλα, µέσα στη σκληρότητα της επαρχιακής ζωής».
ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΠΟΥ
«Η αλήθεια είναι πάντοτε παράλογος: Εικαστικό αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Επιμέλεια Ιρις Κρητικού.

Πολιτιστικό Κέντρο «Μελίνα» (Ηρακλειδών
66 & Θεσσαλονίκης, μετρό Κεραμεικός). Ως τις 22 Δεκεμβρίου

Πηγή : ΤΟ ΒΗΜΑ