«Μάννα μου, εγώ ΄μαι τ΄ άμοιρο, το σκοτεινό τρυγόνι
όπου το δέρνει ο άνεμος, βροχή που το πληγώνει...»
Eίναι οι δύο πρώτοι στίχοι από το νεανικό ποίημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη «Προς την Μητέρα μου», γραμμένο πίσω από ένα γράμμα του, το 1874. Η τέταρτη στροφή του ίδιου ποιήματος βρίσκεται και στο μυθιστόρημά του «Η Φόνισσα».
Σκηνοθέτης: Μένος Δελιοτζάκης
Έρευνα: Γιάννης Μπασκόζος
Μουσική: Μάρω Θεοδωράκη
Παραγωγή: Τμήμα Δραματοποιημένων Προγραμμάτων ΕΡΤ
Επεισόδιο: 25. Ο μεταφραστής ανταποκρίσεων
Επεισόδιο: 24. Σκηνοθετώντας τη Νοσταλγό
Αφιέρωμα στην κινηματογραφική μεταφορά της παπαδιαμαντικής "Νοσταλγού", γυρισμένης στη Νίσυρο, σε σκηνοθεσία Ελένης Αλεξανδράκη. Πρωταγωνιστεί η Όλια Λαζαρίδου.
Επεισόδιο: 23. Το μουσείο - σπίτι
Η Αθηνά Παπαγεωργίου, υπεύθυνη στο μουσείο -- σπίτι του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στη Σκιάθο, μιλά για τα παιδικά και νεανικά χρόνια του συγγραφέα. Μας ξεναγεί, στο σπίτι που γεννήθηκε, το δωμάτιό του, το γραφείο του και το μικρό κρεβάτι, δίπλα στο τζάκι, που άφησε την τελευταία του πνοή.
Απόσπασμα από το διήγημα "Μάνα και κόρη", που περιγράφει την εικόνα που αντίκριζε όταν άνοιγε το παράθυρο του δωματίου του, αποδίδει ο Κωνσταντίνος Χατζούδης.
Επεισόδιο: 22. Τα σκιαθίτικα διηγήματα
Η Σκιάθος είναι η σκηνογραφία των περισσότερων διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Οι ήρωές του είναι απλοί Σκιαθίτες. Βοσκοί, ψαράδες, ταβερνιάρηδες. Όταν επισκέπτεται τη Σκιάθο, συναντά τους αγαπημένους φίλους του, που περνά τα βράδια μαζί τους στις ταβέρνες. Οι Σκιαθίτισσες, ερωτικές οπτασίες. Η ξαδέρφη Μαχούλα, η Ματή και άλλες.
Για την παρουσία της Σκιάθου στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη και τους τόπους όπου αυτά διαδραματίζονται, μιλά ο Σκιαθίτης ζωγράφος, Νίκος Ακρίβος.
Αποσπάσματα από την "Αγάπη στον γκρεμνό", τον "Έρωτα στα χιόνια" και "το όνειρο στο κύμα", αποδίδει ο Κωνσταντίνος Χατζούδης.
Επεισόδιο: 21. Οι μαθητές απέναντι στη φόνισσα
Ποια είναι η σχέση των σημερινών μαθητών με το Παπαδιαμαντικό κείμενο; Πως ερμηνεύεται η συμπεριφορά της Φραγκογιαννούς; Πόσο κατανοητή είναι η γλώσσα του Παπαδιαμάντη από τους σημερινούς νέους;
Μαθητές της Γερμανικής Σχολής Αθηνών, συζητούν, προβληματίζονται και αναλύουν σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς τους, πλευρές της ηρωίδας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Επικουρικά, οι ίδιοι οι μαθητές, υποδύονται επί σκηνής, ήρωες της "φόνισσας".
Επεισόδιο: 20. Ο κοσμοκαλόγερος
Ο συγγραφέας Γιώργος Σκαμπαρδώνης, προσεγγίζει το πλούσιο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ως διηγηματογράφου. Το βλέμμα του Σκιαθίτη, την τεχνική του και ότι κληρονομεί στους σύγχρονους συγγραφείς.
Με την διπλή ιδιότητά του ως συγγραφέας - δημοσιογράφος, φωτίζει και τη δημοσιογραφική πλευρά του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Αποσπάσματα από την "Νησί της Ουρανίτσας" τον "Φτωχό Άγιο" και "τ΄ αγνάντεμα", αποδίδουν ο Δημήτρης Θερμός και ο Κώστας Τσάκωνας.
Επεισόδιο: 19. Ο διηγηματογράφος
Ο Θανάσης Βαλτινός και ο Χριστόφορος Λιοντάκης, προσεγγίζουν το πλούσιο έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, ως διηγηματογράφου: την ποιητικότητα της γλώσσας του, τη σχέση του με τους σύγχρονους ομότεχνούς του και τη συμβολή του στη θεμελίωση του ελληνικού διηγήματος, τις επιρροές του και την ανταπόκρισή του σήμερα. Αποσπάσματα από την "Νησί της Ουρανίτσας", αποδίδει ο Δημήτρης Θερμός.
Επεισόδιο: 18. Το ελληνικό διήγημα
O γνωστός κριτικός λογοτεχνίας και δοκιμιογράφος Αλέξης Ζήρας, ανατρέχοντας στη γενιά των πεζογράφων του 1880, εξηγεί γιατί το ελληνικό διήγημα αποτέλεσε εργαλείο κωδικοποίησης και αρχειοθέτησης των στοιχείων μιας εθνικής ταυτότητας και αναλύει τη διαχρονική επιρροή του Παπαδιαμάντη στους ομότεχνούς του.
Αποσπάσματα από τα διηγήματα «Έρως - Ήρως» και «Ο Ξεπεσμένος Δερβίσης» αποδίδει ο Κώστας Τσάκωνας.
Επεισόδιο: 17. Μια απροσδόκητη συνάντηση
Ο Βασίλης Βασιλικός, εξομολογείται τη βιωματική του σχέση, με το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Σκηνές από το θεατρικό "Αμερικάνο", που σκηνοθετεί και ερμηνεύει ο Θανάσης Σαράντος. Αποσπάσματα από το διήγημα "Ολόγυρα στη λίμνη", αποδίδει ο ηθοποιός Κώστας Τσάκωνας.
Επεισόδιο: 16. Τα πασχαλινά διηγήματα
Eξέχουσα θέση στο Παπαδιαμαντικό έργο, έχουν τα θρησκευτικά του διηγήματα. Διηγήματα, που κατά κύριο λόγο έγραφε, για να δημοσιευθούν τις μέρας των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και του Πάσχα. Τη Δεύτερη μέρα του Πάσχα, το "Σκοτεινό τρυγόνι", αναφέρεται στα Πασχαλινά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, και η Αικατερίνη Καμηλάκη, Διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας της Ελληνικής Λαογραφίας, της Ακαδημίας Αθηνών, μας "ξεναγεί", στον μαγικό του κόσμο. Εικόνες της Σκιάθου, μέσα από τα λαϊκά έθιμα και τα τελετουργικά, όπως αποτυπώθηκαν στο έργο του.
Επεισόδιο: 15. Ο Παπαδιαμάντης και το Κακό
«Πόθεν το κράτος της αμαρτίας;». Η αμαρτία στο έργο του Παπαδιαμάντη. Το «κακό», η ενοχή. Ο Παντελής Μπουκάλας μιλά για τη σχέση των εννοιών με το Παπαδιαμαντικό έργο. Ο Στρατής Πασχάλης, στη ανθολόγηση των διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με τίτλο «τα σκοτεινά παραμύθια», τονίζει το ενοχικό στοιχείο στα διηγήματά του.
Απόσπασμα από το "Αμαρτίας φάντασμα",αποδίδει ο ηθοποιός Κώστας Φλωκατούλας.
Επεισόδιο: 14. Τα θρησκευτικά διηγήματα
Όπως είναι γνωστό, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, έγραψε πληθώρα θρησκευτικών διηγημάτων. Ο ποιητής και δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας και ο καθηγητής Στέλιος Παπαθανασίου, προσεγγίζουν πλευρές της θρησκευτικότητας των ηρώων του Παπαδιαμάντη και μέσω αυτών, τον συγγραφέα.
Αποσπάσματα από το "Χριστόψωμο", τον "Άψαλτο", και τον "Ξεπεσμένο Δερβίση" αποδίδει η ηθοποιός Ελισάβετ Μουτάφη και ο Δημήτρης Θερμός.
Επεισόδιο: 13. Η θρησκευτικότητα του Παπαδιαμάντη
Ο ποιητής και δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας, φωτίζει τη σχέση του Παπαδιαμάντη, με την Εκκλησία. Την αφοσίωσή του, αλλά και την κριτική του ματιά κυρίως μέσω των σατυρικών του Τροπαρίων. Ο υπεύθυνος των εκδόσεων "Δόμος" Δημήτρης Μαυρόπουλος, αναπτύσσει τον χαρακτηρισμό που αποδίδει στον Παπαδιαμάντη, ως ελεητικό.
Αποσπάσματα από το "Χωρίς Στεφάνι",τη "Φόνισσα", τη "Γυφτοπούλα" και τον "Λαμπριάτικο Ψάλτη" αποδίδει η ηθοποιός Ελισάβετ Μουτάφη και ο Δημήτρης Θερμός.
Επεισόδιο: 12. Ο έρωτας και η στέρηση
Στο επεισόδιο γίνεται προσέγγιση του ερωτισμού των ηρώων του Παπαδιαμάντη. Έχοντας υπόψη βιοτικά στοιχεία του συγγραφέα - το οικογενειακό περιβάλλον, την κοινωνία της Σκιάθου, τη ζωή στην Αθήνα - τονίζεται η σχέση των ηρώων του και του βίου του. Αποσπάσματα από το διήγημα "Θέρος - Έρως", αποδίδει η ηθοποιός Κατερίνα Μισιχρόνη.
Επεισόδιο: 11. Τα δύο φύλα
Ο ποιητής Χριστόφορος Λιοντάκης και η καθηγήτρια Πανεπιστημίου Μαρία Γκασούκα προσεγγίζουν τη σχέση των δύο φύλων στο έργο του Παπαδιαμάντη: Ο ρόλος του άνδρα, ο ρόλος της γυναίκας. Η γυναίκα της πόλης, ο κοινωνικός της ρόλος.
Επεισόδιο: 10. Ο έρωτας
Σ' αυτό το επεισόδιο, οι ποιητές Χριστόφορος Λιοντάκης και Στρατής Πασχάλης, κατηγοριοποιούν τα ερωτικά διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Επεισόδιο: 9 - H γυναίκα στο έργο του Παπαδιαμάντη
Η καθηγήτρια πανεπιστημίου Μαρία Γκασούκα αναλύει τον κοινωνικό ρόλο των γυναικών, την κοινωνική τους θέση και τον ερωτισμό τους στα έργα του Παπαδιαμάντη.
Επεισόδιο: 8 - Ο Παπαδιαμάντης στο θέατρο
Ο Τάκης Χρυσικάκος με το "Μοιρολόι της φώκιας", το "Έρως-ήρως" και το "Άνθος του γιαλού" και ο Θανάσης Σαράντος με τον "Αμερικάνο" μιλούν για την εμπειρία της μεταφοράς του Παπαδιαμαντικού λόγου στη θεατρική σκηνή.
Επεισόδιο: 7 - Ο Παπαδιαμάντης στην τηλεόραση
Από τις πρώτες μεταφορές λογοτεχνικών έργων στην τηλεόραση, ήταν 'Οι έμποροι των Εθνών' το 1973, με παραγωγό τον Δημήτρη Ποντίκα και σκηνοθέτη τον Κώστα Φέρρη.
Επεισόδιο: 6 - Ο Παπαδιαμάντης στην τηλεόραση
Ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής, με αφορμή την τηλεταινία του «Καλή σου νύχτα κυρ-Αλέξανδρε», μιλάει για τον Παπαδιαμάντη, αποκαλύπτοντας για πρώτη φορά, την «πυξίδα» της μέχρι τώρα πορείας του στον ελληνικό κινηματογράφο.
Ο Τάσος Ψαρράς, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ για τον Παπαδιαμάντη στην τηλεοπτική σειρά «Εποχές και συγγραφείς.», αναδεικνύει τον κοινωνικοπολιτικό χαρακτήρα του στγγραφέα.
Επεισόδιο: 4 - Η απήχηση του έργου του Παπαδιαμάντη στους νέους σήμερα
Σήμερα, μαθητές και εκπαιδευτικοί προσεγγίζουν το έργο και τον λόγο του Παπαδιαμάντη.
Επεισόδιο: 1 - Ο άλλος Παπαδιαμάντης
Ο πολυβραβευμένος διηγηματογράφος Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος φωτίζει πλευρές του άγνωστου Παπαδιαμάντη.
